اگر این روزها در شبکه اجتماعی تیکتاک چرخیده باشید، شاید احساس کنید دنیا به آخر رسیده است. ویدیوهایی درباره یک «عروج» یا آخرالزمان قریبالوقوع، این پلتفرم را تسخیر کرده و نشان میدهد که بحثهای آخرالزمانی چگونه از طریق الگوریتمهای شبکههای اجتماعی، وسیله جدیدی برای فراگیر شدن پیدا کردهاند.
ایده «عروج» یک باور در میان برخی از مسیحیان است که طبق آن، در زمان بازگشت دوم حضرت عیسی مسیح، ایمانداران به بهشت عروج میکنند. اما آنچه باعث ایجاد ترند جدیدی با عنوان «RaptureTok» شد، ویدیوی دو هفته پیش یک کشیش اهل آفریقای جنوبی بود. «جاشوا املاکلا» (Joshua Mhlakela) در یک پادکست ادعا کرد که عروج دقیقا روز سهشنبه (۲۳ سپتامبر) رخ خواهد داد. او با اطمینان «یک میلیارد درصدی» گفت که عیسی مسیح این موضوع را در خواب به او گفته است.
این ویدیو به سرعت در یوتیوب بیش از نیم میلیون بار دیده شد و در تیکتاک، هشتگ #Rapture با بیش از ۳۰۰ هزار پست، میلیونها بازدید گرفت. با این حال، روز سهشنبه سپری شد و این پیشگویی، مانند موارد مشابه قبلی، به حقیقت نپیوست.
واکنش کاربران: از طنز تا استعفا از کار
بخش بزرگی از محتوای تولید شده در «RaptureTok» ماهیت طنز و تمسخرآمیز داشت. یک کاربر سر خود و سگش را با کلاه فویل آلومینیومی پوشاند و دیگری گفت این فرصت خوبی برای بازبینی کمد لباسهایش است.
اما در مقابل، برخی از کاربران این ادعا را کاملا جدی گرفتند. گزارشهایی از افرادی منتشر شد که شغل خود را رها کرده یا برای کسانی که روی زمین باقی میمانند، یادداشت خداحافظی نوشته بودند. یک زن در ویدیویی که ۱/۱ میلیون بازدید گرفت، با چشمانی اشکبار گفت: «میدانم که داریم به خانه برمیگردیم» و قول داد اگر عروجی اتفاق نیفتد، ویدیوی عذرخواهی منتشر خواهد کرد.
تحلیل روانشناسی: چرا به داستانهای آخرالزمانی علاقه داریم؟
این پدیده جدید نیست. ترسهای آخرالزمانی گذشته مانند «باگ هزاره» (Y2K) در سال ۲۰۰۰ یا پیشبینی پایان دنیا در سال ۲۰۱۲، نشان میدهد که چگونه این تئوریها میتوانند به فرهنگ عمومی نفوذ کنند. یک نظرسنجی در سال ۲۰۲۲ نشان داد که حدود ۴۰ درصد از مردم معتقدند ما در آخرالزمان زندگی میکنیم.
«آویگیل لو» (Avigail Lev)، روانشناس، میگوید که جذابیت این داستانها در دنیای امروز ریشه در نگرانیهای واقعی ما درباره هوش مصنوعی، تغییرات اقلیمی و زیر سوال رفتن هنجارهای دموکراتیک دارد. او توضیح میدهد: «مردم تنها، منزوی و ترسیده هستند.»
به گفته او، دنیای مدرن انتخابهای بیشماری پیش روی ما میگذارد و مغز ما برای فرار از این پیچیدگی، به دنبال یک رویداد ساده، مستقیم و قطعی مانند «عروج» میگردد. او میگوید: «این داستانها به ما حس دانایی، قطعیت، پیشبینیپذیری و کنترل میدهند، حتی اگر فقط ذهنمان در حال فریب دادن ما باشد.»